-: প্ৰথম তৰঙ্গ :-
-----------**-----------
ক'ৰ পৰা তই আহিলি সোণাই
কোন দিশে যাৱ উৰি,
কিয় বা ফুৰিছ দূৰ দূৰণিত
অকলই ঘুৰি ঘুৰি
লোকালোক এৰি নিজান ভূমিত
নুবুজা ভাষাৰে তই,
কি মাত মাতিছ কিহৰ আশাত
নুবুজোঁ বিহগি মই !
দেৱৰ দুৰ্লভ আনিছ কি ধন
কাক নো বিলাই দিবি,
কিম্বা ই দেশৰ ভাল বস্তুখিনি
কোন দেশলই নিবি ?
অলঙ্ঘ্য গিৰিৰ শিখৰে শিখৰে
ধব বিননীয়া সুৰ
কেতিয়াবা গই তটিনী তীৰৰ
নিস্তব্ধতা কৰে দূৰ ?
বিজন বনত প্ৰান্তৰ ভূমিত
মনত কি লই ফুৰ,
ক'ত এৰি থই পৰাণ মণিক
অকলে অকলে ঘুৰ ।
জনম লভিছে মানৱ অজ্ঞাত
অছে যি সুন্দৰ ঠাই,
শ্ৰদ্ধা, শান্তি, দয়া, দেৱবালা সৱে
বিহৰিছে সৰ্বদায় ?
নিতে ফুলে য'ত প্ৰেম পাৰিজাত
নিকুঞ্জ কানন ভৰি,
বিতৰে সৌৰভ ধীৰ সমীৰণে
পৰাণ শীতল কৰি !
নাই যি দেশত পাপ প্ৰলোভন
নাই বিভীষিকা ভয়,
পূণ্যৰ জ্যোতিষে যি প্ৰেম নগৰী
কৰি আছে জ্যোতিৰ্ময় !
য'ত অপৰূপ সদানন্দ ৰূপ
আছে দিব্য ৰূপ ধৰি ,
এনে হেন দেশ বিহঙ্গিনি তই
কিয় বা অহিলি এৰি ?
নুবুজো বিহগি অবোধ মানৱে
কিহত গইছ ভোল,
কিয় ফুৰ তই ইনাই বিনাই
কি তোৰ মনত হ'ল ?
বাপ মাৰ ভাই সবাকো এৰিলি
এৰাল ওপজা ঠাই,
গছ পাতে সজা গঘৰটি এৰিলি
কাৰ কি আহুদি পায় ?
নহয় ই ঠাই নন্দন কানন
নহয় অমৰাৱতী,
আচল পিছল আছে বহু বাট
আছে বহু লটি ঘটি !
বুজিছ নে পখি মায়াকাননত
বিহৰিছ তই আহি,
মায়া ভাও জুৰি মায়াবী সকলে
লগাব ডিঙ্গিত ফাহি ।
দুষ্ট ব্যাধে তাত মোহৰ বাগুৰা
পাতিছ সুন্দৰ কই,
কিন্তু পখি তই আগ পাচ গুণি
ফুৰিবি সতৰ্ক হই !
আহিছ বিহগি আলচি মনত
কিবা পাম খাম বুলি;
লোভৰ বেহানি আছে আৰু বহু
যাব তোৰ মন ভুলি ।
নিস্বাৰ্থ মৰম নাপাবি ইয়াত
নাপাবি অমিয়া সুখ,
আদৰি সাদৰি কোনে নো মাতিব
কোনে পতিয়াব দুখ !
দুখৰ সুখৰ এগৰাকী তোৰ
আছে নে কোনোবা আৰু
লগৰ লগৰী দেহৰ এফাল
আহিছে নে তেওঁ বাৰু ?
ভোক লগা জানি কোনে দিব আনি
গছৰ সুৱদি ফল,
পিয়াহ লাগিলে কোনে নো পিয়াব
আকাশী গঙ্গাৰ জল !
দুখ ভাগবত শীতলী শয্যাত
কোনে নিচুকাই থব,
কোনে আহি তোৰ মুখখনি চাই
চুমা এটি খাই যাব ?
চিৰসুখী জনে নোৱাৰে কদাপি
বেজাৰৰ ভাৰ বব,
তয়ো যে কিমান পাবি দুখ জ্বালা
নোৱাৰোঁ ফুটাই কব !
যদিও বা পাখি ক্ষুদ্ৰ জীৱ তই
শৰীৰৰ শক্তি ক্ষীণ,
কিন্তু সি শক্তিত বিশ্ব প্ৰেমৰস
বই থাকে ৰাতি দিন !
বিশ্বৰ মঙ্গল সাধনৰ হেতু
বিহগি জনম ললি,
পৱিত্ৰ প্ৰেমৰ এগছি ডোলেৰে
জগৎ মেৰাই থলি !
তোকে যেন বিধি সৃষ্টি পাতনিতে
গঢ়িলে যতন কৰি;
প্ৰেমৰ সোৱাদ বিলাব আহিছ
দেৱদূতী ৰূপ ধৰি !
ইপিনে সিপিনে ডিঙ্গি মেলি মেলি
কাক চাৱ জুমি জুমি,
কাৰ বিৰহত বিৰহিণী তোৰ
গইছে হৃদয় পমি ?
কাৰ নো বাতৰি আনিছ সাদৰী
কাৰে নো পাতিবি কথা,
হৃদয় পমোৱা মাত শুনি তোৰ
হিয়াত লাগিছে বেথা !
বিৰহ বাতৰি আনিছ যদি হে
তাৰ কথা নুশুনাবি,
মিলন বাতৰি আনিছ হে যদি
লাৱণি সুৰত গাবি !
আহিয়েই তই ভুলালি সাগৰ
ভুলালি পৰ্ব্বত বন,
অমৃত বৰষা এষাৰ মাততে
ভুলালি সংসাৰ খন !
জনপ্ৰাণী হীন মৰু প্ৰান্তৰত
গাই সঞ্জীবনী গান,
সজাই তুলিলি ঊষৰ ভূমিত
অপৰূপ মৰুদ্যান !
প্ৰেমৰ ৰাজ্যত পাটৰাণী হই
সাধিলি অদ্ভুত কাজ,
সঙ্গিতৰ ধাৰা ঢালি প্ৰাকৃতিক
পিন্ধালি গাভৰু সাজ !!
ভুৱন ভুলোৱা অমৃত ভাণ্ডটি
ক'ত পালি পখি তই,
মৰু জগতক অমৰ কৰিলি
বোৱালি প্ৰেমৰ নই !
শ্ৰান্ত পান্থ জনে তোৰ সুৰটিকে
হৃদয়ত ধৰি ধ্যান,
বাটৰ ভাগৰ পাহৰি সকলো
পায় গই লক্ষ্য স্থান !
মাজ নিশা তই অকলে অকলে
উৰু আহি ক'ৰ পৰা,
গিৰি শিখৰত তুলি প্ৰতিধ্বনি
সজাগ কৰিলি ধৰা !
আছিলোঁ মগন মোহ-টোপনিত
নাছিল চেতনা জ্ঞান,
কিনো নাম গাই ঘুমটি ভাঙ্গিলি
বলিয়া কৰিলি প্ৰাণ !
দেখিছিলোঁ মই মায়া-ভৱনত
অলীক সপোন লীলা,
তোৰ গীত শুনি মুগ্ধ হৃদয়ৰ
পৰিল চোঁচনি ঢিলা ।
লভিছোঁ যদিও মানৱী জনম
মানৱী ধৰম নীতি;
কিন্তু তোৰ গীতে শিকালে প্ৰাণত
স্বৰ্গীয় মৰম প্ৰীতি ।
বীণাৰ ঝঙ্কাৰ মুৰলীৰ ধ্বনি
তটিনীৰ কুলু তান,
তোৰেই সুৰত বাজে সি বোৰত
বিমল প্ৰেমৰ গান ।
তোৰেই নিচিনা জীৱ আহে দেখি
আছে মৰমৰ ভাষা ;
কোমল হাঁহিটি কটাক্ষ চাৱনি
তয়ে নিৰাশাৰ আশা !
প্ৰেমৰ শিকনি শিকালি মৰ্ত্ত্যক
পিয়ালি অমৃত বিন্দু,
তোকে আৰ্হি লই তৰাৰ মাজত
হাহিছেঁ বিমল ইন্দু ।
-: দ্বিতীয় তৰঙ্গ :-
-----------**-----------
বসন্ত আহিল, আমে মলিয়ালে
কঠালে পেলালে মুচি;
মদালাপী কুলি তোকে চাই লই
আহিছে মুৰটো চুঁচি ।
নাই লসবেশ সুৱগী কুলিৰ
কালিমা বৰণ দেহ;
গীত গাই কিন্তু ললিত পঞ্চমে
বেহায় প্ৰেমৰ বেহা ।
তোৰ গীত শুনি বহাগী আইটাা
গাভৰু সজালে গা ;
তোৰ লগতেই আহিল লগৰী
শীতলী মলয়া বা ।
পুষ্প কাননত তৰু-লতাৰাশি
ধৰি নৱ কিশলয়,
অপৰূপ ৰূপে শ্যামকুঞ্জ পাতি
ধৰা কৰে সুখময় ।
কুঞ্জ কুটীৰৰ পদুলি মুখত
ৰাঙ্গলি অশোক জুপি,
আদৰিছে তোক লাহ লোটনেৰে
সজাই ফুলৰ থুপি ।
ধীৰ সমীৰণে ধীৰে নচুয়াই
শ্যামল অঞ্চল খনি,
ৰ'দৰ ৰশ্মিত জ্বলে কি সুন্দৰ
লোটনীয়া ফুল মণি ?
নানা তৰহৰ সুৰভি কুসুমে
সুৰভিত কৰি বন ;
শুনাইছে তোক গুপ্ত হৃদয়ৰ
প্ৰীতি ভৰা সম্ভাষণ ।
শোভি আছে কত তৰু শিৰে শিৰে
কুঞ্জলতিকাৰ বেণী,
হৰিৎ বৰ্ণৰ তৃণ দলে মিলি
সজাইছে ৰভা খনি ।
তাতে পৰি তই প্ৰভাতী সুৰত
গালি বিভু-গুণ নাম,
কুসুনমিত মঞ্জু কুঞ্জ বন খনি
হ'ল বৈজয়ন্তি ধাম ।
তোৰে যে ভনীটি কেতেকী পাহিটি
পাতৰ আঁৰত থাকি
প্ৰেমত পৰিমল সঁফুৰাটি মেলি
দিছে সকলোতে বাকি ।
বিজন বনৰ দশোদিশে যেন
গোন্ধতে আমোল মোল,
ধীৰ বতাহত মাধুৰীৰ সোঁত;
ধীৰে ধীৰে মিলি গ'ল ।
পদ্মৰ ভ্ৰমত মত্ত মধুকৰ
জাকেঁ জাকেঁ উৰি আহি,
গুণ গুণ সুৰে অব্যক্ত সুৰত
বজায় মৃদুল বাঁহী ।
ৰংগতে ৰুপহী কমিনী ফুলৰ
বুকি খনি উদি হ'ল ,
ছেগ বুজি হাঁয় লুব্দ্ধ ভোমোৰাই
প্ৰেম-মধু চুহি গ'ল ।
লাজতেই কাকো নেদেখালে মুখ
পৰিল পাহিটি সৰি,
ৰজত প্ৰতিমা শ্যামল বনত
থাকিল একাষে পৰি ।
তোৰ গীত শুনি দেৱ প্ৰাঙ্গনত
ফুলিল কাঞ্চন পাহি,
ৰাঙ্গলি ধৱলী ৰূপ সৌন্দৰ্য্যত
জগৎ পেলালে মুহি ।
বিৰহ বিধুৰা পদুমীৰ তৰে
দুখত দুখীয়া হই,
প্ৰভাতী সুৰত প্ৰেমৰ বাতৰি
প্ৰেমিকক দিলি গই ।
প্ৰীতি শান্তিময়ী অৰুণা উষাৰ
তৰুণ কিৰণ পাই,
হাঁহে মৃদু মৃদু পলমূৰ কৰি
লাজুকী পদমী আই
নিভৃত নিকুঞ্জ মণ্ডপত বহি
যি সুৰ টানিলি পখি,
সেইটি সুৰতে ওৰণি দাঙ্গিলে
পতিপ্ৰাণা সূৰ্য্যমুখী ।
ধলপুৱা তই বিৰিখত পৰি
জুৰিলি পুৱাৰ গীত ,
নিস্তব্ধ ধৰণী তৰঙ্গে তৰঙ্গে
হল পুনু তৰঙ্গিত ।
দহি কতবাই প্ৰেমৰ ৰাগীত
বিবিধ ভঙ্গিমা তুলি
তোৰ সুৰটিকে আওৰাই লই
গাইচে হৃদয় খুলি ।
বিলৰ দাঁতিত পানী যুৱলীত
ডাউকে লগালে মাত;
উঠিল ঝঙ্কাৰ ললিত গীতৰ
মেৱা সৰালীৰ গাত ।
তোৰেই সুৰত বিবিধ বিহঙ্গে
সুৱলা সুৱলা ছন্দে,
গহীন বনত গিৰি ভৈয়ামত
বিভুৰ মহিমা বন্দে ।
তোৰে লগৰীয়া জিলী কলাৱতী
সুৰতেৰ্লগাই সুৰ
ভৰ দুপুৰীয়া পথিক জনৰ
হৃদয় কৰিছে জুৰ ।
তোৰে মৰমৰ ৰূপহী বাইটি
সখিয়তি ৰাংঢালী,
হালধীয়া বেশে আহিছে সুৱগী
লাহতী সেওঁতা ফালি ।
তোৰে লগৰীয়া আৰু এটি আছে
মইনা নামতী বাই,
ওখ গছে গছে লাহ বাহ কই
ফুৰে বিহু নাম গায় !
নামতী বাইৰ হিয়া খনি যেন
প্ৰণয় ৰসেৰে ভৰা,
ঠেও ধৰি ধৰি গায় কিনো গীত
পৰাণ আকুল কৰা !
তয়েই শিকালি বন বিহঙ্গক
মধুৰ সুৰত গাব,
শিকালি আজলী ফুল কুঁৱৰীকো
ওৰণনি গুচাই চাব !
তোৰ গীত শুনি উথলি উঠিল
গিৰিবালা শৈৱলিনী,
ঢালি দিলি যেন শৈৱাল ভূমিত
হিয়াৰ মৰম খিনি !
সি প্ৰেম গীতত বুঢ়া লুইতৰ
ফুলি উঠে ক্ষীণ গা ;
সৈকত ভূমিৰ বিৰিখত পৰি
ঘুৰাই এষাৰ গা !
পুৰণনি কলিয়া বট জুপিয়েও
শুনি তোৰ মউ মাত,
মলিন দেহাটি মনীৰে মলচি
সলাইছে জীৰ্ণ পাত !
শ্যামল তৰুৰ শীতল ছায়াত
কেনে আয়মেৰে বহি,
সৰগৰ সুধা ঢালি মৰতত
সবাকো পেলালি মুহি !
গীতৰ ধ্বনিত পল্লবে পল্লবে
মঞ্জৰিল প্ৰেমাঙ্কুৰ ,
স্বচ্ছ সলিলত নিজ ৰূপ চাই
হইছে ভাৱত ভোৰ ।
শ্ৰান্ত পথিকেও তোৰ সুৰটিকে
হৃদয় বীণাত লই;
কিবা ভাবি বটৰ তৰল
জিৰণি লইছে গই !
ললিত লয়েৰে পূৰৱী সুৰত
গালি তই ঈশ গান,
উঠিল চৌদিশে প্ৰেমৰ তৰঙ্গ
জুৰালি ভক্তৰ প্ৰাণ ।
এটি দুটি কৰি সৰু তৰাবোৰ
জিলিকিছে আকাশত;
ফুলবছা যেন চন্দ্ৰাতপ খনি
ওলমিল বিমানত ।
কেনেনো চিকোণ পূৰ্ণিমাৰ নিশা
জগৎ জোনালী ময়,
তোৰ মাতে যেন মৰ্ত্ত্য ভুৱনত
অমৃতৰ ধাৰ বয় ।
মধুৰিমাময় মধু কণথে তোৰ
মধুৰ সঙ্গীত ঢালে,
মধুৰে মধুৰে মধুময় কৰি
মাধৱী মাধুৰী খেলে !
মাধৱী নিশাত মাধৱী সুন্দৰী
শুনি তোৰ মৌমাত,
সুধা ধৱলিত হাঁহিটি মাৰিলে
আউলি আমৰ গাত !
নিচেই আজলী চম্পা আইটিয়ে
মূৰৰ ওৰণি দাঙ্গি,
হেঙ্গুলী ৰহণ সানি দুগালত
কইছে কথাটি ভাঙ্গি ।
লাখৰ বাখৰ নাহৰ ডেকাই
চিকোন ৰূপটি ধৰি
গীত গাবলই আহ্বানিছে তোক
কত হাবিলাষ কৰি !
মুক্তা ফল যেন হিমবিন্দু পৰি
হাঁহিছে মল্লিকাদল,
সি হাঁহিত যেন শান্তিৰ প্ৰবাহ
ধীৰে ধীৰে বই গ'ল !
হ্ৰদৰ বুকুত জল তৰঙ্গত
হালি জালি ভেঁট পাহি,
গুচাই মূৰৰ নীলাঞ্চলখনি
মাৰিলে মধুৰ হাঁহি !
প্ৰহেলিকাময় মায়া কণ্ঠে তোৰ
মোহিনী মোহন সাজে,
বেজাৰ আনন্দ দুয়োটি সুৰেই
একটি সুৰত বাজে !
গাৱ কিনো গীত উন্মাদিনী সুৰে
নিজম দুপৰ নিশা
চকোৱাৰ তই মৰ্ম্মস্থান ভেদি
মাৰ কি মোহিনী দিশা !
কান্তবিয়োগত বিৰহী চকোৱা
হল বাতুলৰ প্ৰায়,
প্ৰিয়াৰ ভ্ৰমত ডিঙ্গি মেলি মেলি
তোকে যেন জুমি চায় !
বিৰহ সঙ্গীত শুনি তোৰ পখি
পতি বিৰহিণী কূল,
প্ৰবাসী স্বামীক সুৱঁৰি মনত
নাজানো কি ভাৱ হ'ল
তাহানিৰ সেই প্ৰেম আলাপন
আনন্দ মিল প্ৰীতি,
কোমল হিয়াৰ তাঁৰ কেডালিত
কি সুৰে জগালি স্মৃতি !
কিনো এনে গীত গাৱ তই পখি
প্ৰাণ মন কাঢ়ি নিয়া,
যিটি শুনি দুখিনী হঁতৰ
উগুল থুগুল হিয়া
তোৰ মাত শুনি প্ৰেমিক জনৰ
কেনে লাগি উঠে মন,
নোৱাৰোঁ বৰ্নাব কি ভাৱত ভাবে
কাক কৰে আৰাধন !
তোৰ মাত শুনি লাজুকী বোৱাৰী
ববলই এৰে তাঁত,
হাতৰ মকোটি হাততেই ৰয়
হেৰায় মুখৰ মাত !
সেইটি সুৰতে জীয়ৰী ছোৱালী
আপোন পাহৰা হয়,
যঁতৰত থকা মহুৰা কাঠিটি
যঁতৰতে লাগি ৰয় !
ৰঙ্গমনে কত প্ৰেমালাপ কৰি
গভৰু আইটি হঁতে,
হংসিনী খোজত পানী ঘাট লই
গইছিল বাটে বাটে ।
মনে মনে গই দা৬তি কাষৰীয়া
গছ এজুপিৰ পৰা,
পূৰ্ণ আবেগত কি সুৰ টানিলি
পৰাণ আকুল কৰা !
উদাস ভাৱত তোৰ ফাল লই
ৰ লাগি চাই ৰল;
সুলকি পৰিল বাছকবনীয়া
খোপাৰ মালতী ফুল !
প্ৰাণ কাঢ়ি লই গুচি গলি তই
কৰিলি চঞ্চল চিত,
চম্পাকলি যেন ভৰিৰ আঙ্গুলি
ছিগি যায় উজুটিত !
কিন্তু পখি তই এনে গীত গাই
নকৰিবি কাৰো হানি
বিৰহ ব্যথাৰ চিন্তা ডাৱৰৰ
নেপেলাবি ছায়া আনি !
য'তে ত'তে আৰু গাভৰুক লই
নাগাবি বিৰহ গান,
ক্কোমল প্ৰাণত সাঁচ বহুৱাই
নামাৰিবি চোকা বাণ !
-: তৃতীয় তৰঙ্গ :-
-----------**-----------
দেৱী শকুন্তলা কণ্ব আশ্ৰমৰ
ফুলনি মাজত থাকি,
ধুনীয়া ধুনীয়া ফুল কলি লই
গুথিছিল এটি চাকি ।
তোৰ গীত শুনি আধা গোঁথা হল
উৰুঙ্গা কৰিলি মন;
আমন জিমনে থাকিল দেহি ঐ
লাহৰি মইনা কণ !
মালিনী তীৰত দুৰ্ব্বা আসনত
ৰঙ্গমনে বহি দেৱী,
পদুম পাতত আঁকি থইছিল
প্ৰাণ প্ৰতিমাৰ ছবি !
ৰহণ সানিৰ নৌ পাওঁতেই
তুলিলি চিন্তাৰ ঢল,
আঁকি থোৱা ছবি ছকুৰ পানীৰে
তেনেই বিয়লি গ'ল ।
প্ৰাণৰ লগৰী ঋষি কন্যা দুটি
প্ৰিয়ম্বদা অনুসূয়া,
কত নো বুজনি দিছিল সখীক
তেও নুজুৰালে হিয়া ।
ফুলনিত ফুলা জুতি ফুল জুপি
শুকাই লেৰেলি গ'ল,
আধা গোঁথা সেই ফুলৰ চাকিটি
কৰবাতে পৰি ৰল !
স্বামী বিৰহত ব্বিৰহিনী দেৱী
শুনি তোৰ মধু স্বৰ;
মান অভিমান সকলো নেউচি
পালেগৈ বজাৰ ঘৰ
সভাৰ মাজত পালে সতী লাজ
ৰাজ্য প্ৰত্যাখ্যান শুনি,
দাৰুণ শীতৰ প্ৰকোপত যেনে
ম্ৰিয়মাণা কুমুদিনী ।
অপ্সৰা দুহিতা অপ্সৰা দেশলৈ
দুখে শোকে গুচি গ'ল
বিৰহ বিধুৰা পতিপ্ৰাণা সতী
পতি ধিয়ানতে ৰল !
যেই সি দেশত উৰি গই তই
বজালি প্ৰেমৰ বাঁহী;
বিধুৰা প্ৰাণত প্ৰেম অনুৰাগ
আপুনি জাগিল আহি ।
কাতৰ পৰাণে শৰণ মাগিলে
তোক দূতী হই যাব
হৃদি কন্দৰৰ মৰ্ম্মবাণী যত
প্ৰেমিকক ভাঙ্গি কব !
দেৱীৰ স্বস্তিত সন্তোষ চিত্তেৰে
ৰাজ ভৱনত গই,
গালি কি সুৰত প্ৰেমৰ ৰাগিণী
প্ৰেমিকা বিহগি তই !
পাহৰি আছিল নিষ্ঠুৰ ৰজাই
অপ্সৰা কন্যাৰ কথা ;
লনী সুৰ ধৰি ৰজাৰ আগত
জনালি বিৰহ ব্যথা !
যিদিনা দেৱীক দিছিল ৰজাই
প্ৰণয়ৰ প্ৰতিদান,
সেই আঙ্গঠিটি দেখি দুষ্মন্তৰ
উপজিল অভিজ্ঞান ।
জাগিল ৰজাৰ হৃদয়ৰ সেই
পুৰ্ব্বৰ প্ৰতিজ্ঞা বাণী ;
আদৰি আনিলে প্ৰাণ প্ৰেয়সীক
কৰিল হৃদয় বাণী ।
প্ৰনয় পুৰীতো কঞ্চুকীৰ দৰে
গতি তোৰ অনিবাৰ,
তোৰ ইঙ্গিততে নায়ক নায়িকা
লভে সুখ অভিসাৰ ।
নিষধ দেশৰ ৰাজ উদ্যানত
শুনালি যিদিনা গীত,
বৈদৰ্ভী প্ৰেমত কুমাৰ নলৰ
হল প্ৰাণ বিচলিত !
হংস দূতে গই দিলে বিদৰ্ভত
কুমাৰৰ পৰিচয়,
ৰূপ লাবণ্যত মুগ্ধ হই দেৱী
দিলে প্ৰাণ বিনিময় ।
দেৱ কি দানৱ গন্ধৰ্ব্ব কিন্নৰ
মুগ্ধ তোৰ গীত শুনি,
কুবেৰৰ পুৰী অলকা নগৰী
উঠে তাতো প্ৰতিধ্বনি !
কালাকাল ভেদ নাই তোৰ পখি
নুবুজ সংসাৰ নীতি ।
কি নো কুক্ষণত যক্ষৰ প্ৰাণত
জগালি প্ৰিয়াৰ স্মৃতি ।
সঙ্গ সুখ লাভ প্ৰিয়া দৰশন
কোমল ওঠৰ বাণী,
উতলা কৰিলী বিৰহী যক্ষৰ
কোমল হৃদয় খনি !
প্ৰিয়াৰ সঙ্গত মত্ত থাকি যক্ষে
অৱহেলি নিজ কাম,
প্ৰভুৰ শাপত দণ্ড পাই পাছে
ত্যজিলে অলকা ধাম ।
শপভ্ৰষ্ট হই থাকে কিছুদিন
ৰামগিৰি আশ্ৰমত,
পিতৃ সত্যব্ৰত পালনৰ হেতু
বঞ্চিছিল ৰাম য'ত ।
গিৰি পাদদেশ ধৌত কৰি তাত
আছে সৰোবৰ এটি,
যি স্নিগ্ধ জলত স্নান কৰিছিল
জনক নন্দিনী সীতা ।
সৌন্দৰ্য্য মালাৰে ভূষিত সি স্থান
শাৰি শাৰি গছ-লতা,
পিন্ধিছে পৰ্ব্বতে এধাৰিহে যেন
হিৰন্ময় গল্পতা ।
নানা জাতি পখী তোৰ সুৰতেই
গায় কত ঠেও ধৰি,
মৃগ শিশু বোৰে শুনে ৰই ৰই
কণ দুযটি থিয় কৰি ।
দেখি সি সৌন্দৰ্য্য নিৰ্ব্বাসিত যক্ষ
ভাবি ভাবি মোহ গ'ল,
এটি এটি কৰি হৃদয় পটত
স্মৃতি জাগৰিত হল ।
আহাৰ মাহৰ প্ৰথম দিনত
গিৰি প্ৰান্তৰৰ পৰা,
উঠিল ক্ৰমাৎ পুৱমূৱা হই
ক'লা মেঘ এচাপৰা ।
বিৰহ তাপত ডেই পুৰি যোৱা
যক্ষৰ হৃদয় মৰু,
আশাবাৰি বিন্দু সঞ্চৰিত হই
মঞ্জৰিল প্ৰেম তৰু ।
কৃতাঞ্জলি হই সম্বোধি মেঘক
ক'লে যত মৰ্ম্ম কথা,
দুত হই যেন গ'ল মেঘখণ্ড
আছিল প্ৰেয়সী যথা ।
মেঘৰ লগতে উৰি গই দিলি
অলকা পুৰীত জান,
দিলি প্ৰেয়সীক বিৰহী স্বামীৰ
প্ৰণয়ৰ প্ৰতিদান ।
অপূৰ্ব্ব তানত যক্ষ বনিতাৰ
জীৱন সঞ্চাৰ হ'ল ;
প্ৰানৰ মাজে দি প্ৰীতি সঙ্গমৰ
সোঁত এটি বই গ'ল !
আশাৰ লহৰী তুলিলি প্ৰাণত
আনন্দৰ সীমা নাই,
বিৰহী-শয়ন তিয়াগি প্ৰেয়সী
উঠিল চেতনা পায় ।
কান্দোতে কান্দোতে হইছিল দেহি
ওড় ফুল যেন চকু;
তোৰ মাত শুনি সন্তাপ পলাল
শীতল কৰিলি বুকু !
অমিয়া কণ্ঠত কি মোহিনী শক্তি
আছে তোৰ বিহঙ্গিনী ;
একেটি ভাৱৰ মোহিনী সুৰত
পেলালি জগৎ জিনি ।
প্ৰেম বিচ্ছেদত্ৰ যক্ষ যক্ষ - বধূ
জইছিল জৰ্জ্জৰিত;
অমিয়া কণ্ঠৰ হীত ঝঙ্কাৰত
লভিলে হেৰোৱা বিত ।
তোৰ সুকণ্ঠত বিৰহ মিলন
দুয়োটি সুৰেই মিঠা;
দেখোঁ যেন দুটি প্ৰেম ফুলকলি
এডালিতে ফুলি উঠা !
নাভাঁবিবি পখি কথা এটি সোধোঁ
দিবি সদুত্তৰ মোক;
কিনো আকৰ্ষণী মন্ত্ৰ মাতি তই
ভুলালি তিনিও লোক ?
যিটি গান শুনি ঋষিৰ আশ্ৰম
হইছিলা জলাকলা ;
সেই সুৰতে নে ৰচে মহাকবি
মহানাট শকুন্তলা ?
যিটি গান শুনি বিৰহী যক্ষই
পালে গিৰি চিত্ৰকূট;
সেই সুৰতে নে কবি কল্পনাত
ফুটি উঠে মেঘদূত ?
সেই সুৰতে নে পৱিত্ৰ প্ৰেমৰ
দুখনি ধুনীয়া ছবি ;
জ্ঞান - ক্ষীৰোদধি মথি তুলিছিল
সৌন্দৰ্য্য লোলুপ কবি ?
নিচিনো নাজনি কোন তই পখি
চিন্তাৰ অতীত মোৰ,
কিবা এটি যেন আছে ঐশী শক্তি
ক্ষুদ্ৰ হৃদয়ত তোৰ !
যমুনা পাৰৰ কদমত পৰি
ঢালি দিলি কিনো প্ৰেম;
তোক পাবলই মাকৰ কাষত
কৃষ্ণই জুৰিলে ভেম !
গীত গাই গাই উৰি গুচি গ'লি
কদম গছৰ পৰা ;
যশোদা নন্দই সাদৰি মাতিলে
তেও যে নিদিলি ধৰা !
দুনাই মাকত পাতিলে জেউৰ
কিনো অবুজন কানু;
যেনেহী মাতৃয়ে সাজি দিলে এটি
ভুবন মোহন বেণু ।
সেইটি সুৰতে কালিনী পাৰত
বাজিল মোহন বাঁহী ;
উঠিল আকউ বৃন্দাবন খনি
প্ৰেম তৰঙ্গত ভাহি !
গোকুলৰ যত গোপ গোপ-বধু
কাতি কৰি লাজ মান;
প্ৰেম সলিলত মজি সকলোটি
কৃষ্ণত অৰ্পিলে প্ৰাণ ।
তোৰ সঙ্গীতত বাঁহোওৰ সুৰত
আছে কিবা অভিসন্ধি;
ষোড়শ হেজাৰ গোপিনীক থলি
এডালি ডোলেৰে বান্ধি ।
নাজানো বিহগি তোৰ সুকণ্ঠত
আছে কি মোহিনী সুৰ ;
গীতৰ ধ্বনিত হ'ল বিকম্পিত
নগৰ শোনিত পুৰ ?
গালি মাজ নিশা দীপক সুৰত
প্ৰেম সঞ্চাৰিণী গান ;
কুসুম কোমলা সৰলা ঊষাৰ
মোহিত কৰিলি প্ৰাণ ?
সপোন ৰাজ্যত কুমাৰক দেখি
তনেই বাউলী হ'ল ;
হৃদয় দেৱতা কিমতে লভিব
তাৰ ভাৱনাতে ৰ'ল !
পালে যেৱে দেৱী সখীৰ আশ্বাস
প্ৰণয়ৰ সমিধান;
শুকান মৰুত জলবিন্দু প্ৰায়
হ'ল সঞ্জীবিত প্ৰাণ ।
গীতৰ লহৰি ধীৰে ধীৰে আহি
মিলি গ'ল দ্বাৰকাত;
হৃদয় জুৰোৱা এখনি হে যেন
বহিল প্ৰেমৰ হাট !
প্ৰেমৰ বন্ধন হয় যি সুৰত
মৰ কি অমৰ লোক;
সেইটি সুৰতে ভুলালি বিহগি
অনিৰূদ্ধ কোৱঁৰক !
দ্বাৰকা পুৰীলৈ সখী চিত্ৰলেখা
গ'ল কঞ্চুকীৰ বেশে;
আনিলে ঊষাৰ হৃদি দেৱতাক
মজালে প্ৰেমৰ ৰসে ।
দাম্পত্য প্ৰেমত বান্ধিলে দুইকো
চিত্ৰলেখা দেৱদূতী
দুখনি হিয়াতে বই গ'ল যেন
এখনি প্ৰেমৰ সুঁতি ।
প্ৰেমৰ আধাৰ প্ৰেম পাৰাবাৰ
ক্ষুদ্ৰ হিয়াখানি তোৰ;
প্ৰেমৰ তৰঙ্গ তুলি তালে তালে
জগৎ পেলালি জুৰ !
-: চতুৰ্থ তৰঙ্গ :-
-----------**-----------
সঁচাকৈয়ে তই মৰতৰ এটি
অমুল্য ৰতন খনি;
সুধা কণ্ঠ ৰূপ প্ৰেম পয়োধিত
উঠে কত হীৰা মণি !
কিমানক দিছ প্ৰেম জ্যোতিকণা
আৰু বা কিমানে পাব;
তই গুচি গ'লে আকউ প্ৰকৃতি
আন্ধাৰতে বুৰ যাব ।
যি শাশ্বত প্ৰেম ঢালিছ ধৰাত
নহয় বিলয় তাৰ
শান্তিজল কণা পান কৰি জীৱে
হব বৈতৰণী পাৰ ।
তোৰ সঙ্গীতত আছে প্ৰেম মধু
প্ৰেমিক পাগল হয়;
তোৰ সঙ্গীতত নাচে গোপবালা
যমুনা উজাই বয় !
তোৰ সঙ্গীতত আছে প্ৰণয়ৰ
পবিত্ৰ চানেকি এটি;
সান্ধ্য গগনৰ ফুৰে মেঘদল
বায়ু সাগৰত উটি ।
তোৰ সঙ্গীতত বিজুলি চমকে
মেঘে মেঘে চুমা খায়;
আকাশী ৰথত কৰি বিচৰণ
তোকে যেন জুমি চায় !
তোৰ সঙ্গীতত আছে লয়লাস
নাচে মৰা চালি ধৰি;
তোৰ সঙ্গীতত হাঁহে থুপিতৰা
গগন উজ্জ্বল কৰি ।
তোৰ সঙ্গীতত শ্যামল তৃণেৰে
ঠন্ ধৰি উঠে খেত;
তোৰ সঙ্গীতত ফুলে দিনে ৰাতি
বিলত পদুম ভেঁট ।
তোৰ সঙ্গীতত ভাগৰ পলায়
পেটত নালাগে ভোক,
মায়াৰ ছলনা নাথাকে সমূলি
নাথাকে সংসাৰ শোক ।
তোৰ সঙ্গীতত মুগ্ধ জীৱদল
নিজক পাহৰি যায়;
কাঠ বুকুৱাৰ বুকু শাঁত পৰে
অমৰ জীৱন পায় ।
মহাবিশ্ব জুৰি উঠিছে গীতৰ
প্ৰেমৰ সুৱদি তান;
ভৱ জলধিৰ যাত্ৰী সকলৰ
জগাই তুলিলি প্ৰাণ ।
আহা কি অপূৰ্ব্ব বিশ্ব বিমোহিণী
ধৰিলি গানৰ সুৰ,
সেইটি সুৰতে উটি আহে যেন
এখনি প্ৰেমৰ ভুৰ ।
ময়ো যাওঁ ৰ'বি প্ৰেমপুৰী লই
প্ৰেমৰ ভুৰত উঠি ;
প্ৰেমময়ে য'ত প্ৰেমৰ প্ৰসাদ
বিলায় মুঠিয়ে মুঠি ।
কত ভাগ্যবন্তে তোৰ প্ৰসাদতে
প্ৰভুৰ প্ৰসাদ পায় ;
প্ৰেমপুৰী এৰি মায়াপুৰী লই
নাহে ঘূৰি পুনৰায় ।
তয়েই হে মোৰ জীৱন লগৰী
হৃদি বাসনাৰ ধন ;
তোৰ লগতেই এৰি থলোঁ মই
মায়াৰ সংসাৰ খন ।
যি গছৰ তই খবি প্ৰেম ফল
মোকো দিবি তাৰে এটি;
নশ্বৰ জীৱন কৰিম অমৰ
বয়সে নিদিব ভাটী ।
যি জুৰিৰ পানী খবি পিয়াহত
বিন্দু এটি দিবি মোক;
অশান্ত হৃদয়ে সান্তনা লভিব
পলাব পিয়াহ ভোক ।
যি থানত তই থাকিবি সুখেৰে
মোকো দিবি ঠাই তাত ;
জুৰাম দেহাটি এখন্তেক পৰ
ডেউকা দুটিৰ ছাঁত ।
উৰি আপ্ৰানীৰ মৰ্ম্মবাণী
ভাঙ্গি কলোঁ পখি তোক;
তোৰেই লগত আল ধৰা কৰি
ৰাখিবি সদায় মোক !
নাজান নে পখি তোৰ সি সঙ্গীতে
কাঢ়ি নিছে মোৰ প্ৰাণ;
কোন সতে তই এৰি থই মোক
দুৰত গাইছ গান !
সংসাৰৰ তীব্ৰ জ্বালা যন্ত্ৰনাই
অথিৰ কৰিছে দেহা,
দুখ ভাগৰত লালকাল দিছোঁ
কিৰূপে বেহাওঁ বেহা !
বিষয়ৰ সুখ বাসনা পিয়াহে
শুকালে ডিঙ্গিৰ আঁত,
মৃগ তৃষ্ণিকাই ধৰে আগ ভেটি
বিচাৰ নাপাও বাট !
পাপপুৰী এৰি প্ৰেমপুৰী লই
কিৰুপে নো পাৰি যাব;
দিব্যজ্যোতিৰ্ম্ময় মণি স্যমন্তক
কিৰূপে নো পাৰি পাব !
বাট দেখুৱাই লই যা সাদৰি
নাথাকোঁ ই সংসাৰত;
শতধাৰ হই প্ৰেম মন্দাকিনী
সদায় বইছে য'ত ।
-: পঞ্চম তৰঙ্গ :-
-----------**-----------
শৰৎ আহিল শ্বৱালি ফুলিল
খঞ্জনা দিলেহি দেখা;
চাওঁতে চাওঁতে প্ৰকৃতি বুকুত
পৰিল কালিমা ৰেখা
নাম গাই গাই উৰি গ'ল পখী
দুনাই নাহিল ঘুৰি ;
কেতেকী বিহনে শুদা শুদা যেন
হল আজি মায়াপুৰী
ক'ত নো লুকালি বুকুৰে বান্ধৈ
আধৰুৱা গীত গাই;
ডালে ডালে পৰি বিচাৰি ফুৰেছে
তোৰে সখীয়তি বাই ।
নাহাঁহে মাধৱী সুৰভি কুসুম
ৰমক জমক কৰি,
আম্ৰ কাননত নাগায় কুলিয়ে
পঞ্চমত সুৰ ধৰি ।
কিবা দুখ পালি উৰি গুচি গলি
মনত কিভাব হ'ল,
তোৰ অবিহনে মিহা সুৰটিও
কাঁহ পৰি জীণ গ'ল
প্ৰকৃতি আইয়ে সাদৰি আনিছে
এদিন থাকি যা দেহি;
গাই যা এষাৰ আধৰুৱা গীত
কোমল কোলাত বহি !
কিয় গুচি গ'লি দূৰদেশলৈ
লগত লগৰী কোন,
বিঘিনি জেওৰা কিৰূপে চেৰাবি
বহু দুখ পাবি সোণ ?
নাযাবি নাযাবি সোণাই হেৰেই
কাৱোটি কৰিছোঁ অই,
দগধ হিয়াত অমিয়া ঢালি দি
শীতল কৰি যা তই ।
মাত যেনে মিঠা নামতিও তেনে
বৰ ভাল পওঁ তোক,
কই যা কৈ যা মনৰ কথাটি
লগতে লই যা মোক ?
বাটৰ ভিকহু দেখি ভুৱা দিলি
নিচিনিলোঁ তোক পখি,
কতনো কৰিলোঁ কাবৌ মিনতি
তেও নাপাতিলি সখী ?
নাছিলি যেতিয়া আছিলোঁ ভালেই
নুবুজিলোঁ চিত তোৰ,
মায়াও এৰোলো তয়ো এৰি গলি
কি বিলাই হব মোৰ ?
বুজ্জিলোঁ বুজিলোঁ দেৱবালা তই
স্বৰগৰ বিদ্যাধৰী;
বিলাব আহিছ নাম প্ৰেমামৃত
বিহগীৰ ভেশ ধৰি ?
মানুহ নাজানে স্বৰ্গৰ আদৰ
নাজানে ধৰিব আল;
সেই গুণে তই মানুহৰ লগ
সমূলি নাপাৱ ভাল ?
নালাগে আহিব কাষলই মোৰ
নিলগত থক বাৰু,
নিলগে নিলগে ঢালিবি অমিয়া
বিলাবি প্ৰেমৰ লাৰু ।
ধন্য পখি তোৰ বিহগি জনম
ধন্য পখি তোৰ নাম,
সংসাৰ বনত ভ্ৰমো যত দিন
তোৰে গুণ গান গাম !