Drawing Tutorial 017 - Drawing lips

Drawing lips for a face which is facing straight and without much expression is comparatively easier. Therefore this week we are not doing step by step instruction. Here is a step by step drawing with tips how to draw lips in front view with how to add tones.



Poems of Hiren Bhattacharya - হীৰেন ভট্টচাৰ্যৰ কবিতা - ১৭


বিষন্নতা প্ৰমুখ অন্যান্য

বিষন্নতা !
মোক নিৰ্ভৰ কৰ ।
এনেকৈ
গালে মুখে হাত দি বহি থাকিব নেথকিবি,
মোৰ মন মৰি যায় ।

মুৰ তোল,
চকুৰ পানীৰে
ধুই দিওঁ তোৰ ভৰপূৰ দুখ;

যেনেকৈ নিয়ৰে ধুৱায়
গোলাপ ।


গৰজি ভাঙে


শিকলি টানি
প্ৰান্তৰৰ ৰেলগাড়ীখনৰ পৰা মই নামি গ'লো
                      হাতত
                      এটা বোবা শব্দ
                      আৰু
                      এখন আচৰিত পাৰপত্ৰ


মোৰ বুকুত,
কালি ৰাতিৰ পৰা একেটা শব্দ গৰজি আছে একেই ধৰণে;
গা-হালধীয়া ধানৰ পাতত
                       কোনে মচি থ'লে তেজৰ মুখ
                  কৰাল মাৰি আছে তেজ, প্ৰতিমামুখৰ তেজ,
একেই ধৰণে একেটা শব্দ গৰজি আছে
                       গৰজি ভাঙে
                       বুকুৰ হাড় ... ...


ধান কটাৰ পৰ

আনকি
চৰাই চিৰিকটিৰ মাতত
বিষাদ ... ...

আঘোনমহীয়া পথাৰখনত
জঁয় পৰি ৰ'ল
মানুহজনী

তাইৰ
ভৰিৰ পতাত ভয় ।

ফাটেক ভাঙি ওলাই আহিছে
ঘৰৰ মানুহটো
সিৰিক্‌ কৰিলেই কঁপে তাৰ ঘৰৰ ভিতৰৰ ঘৰ ।


স্মৃতি তাৰ সুগন্ধি পখিলা


গুণ্‌গুননিতে
কঁপে গছৰ ছাঁ, পাতৰ আগৰ ৰ'দ
একেটা ফুটতে
মোৰ বুকুত উবুৰি খায়
অবোধ দিন
এতিয়াও যাৰ পোছাকী নাম দিয়া হোৱা নাই !


কবিতা মূলতঃ স্বাধীন, স্মৃতি তাৰ সুগন্ধি পখিলা !


যাবৰ পৰত শেঁতা সাজযোৰ খুলি থৈ গ'ল ।
সেমেকা আঁচলত বোধৰ কাঠি
পূৰ্ণিমাৰ ৰাতি
লাহে-লাহে পাহাৰৰ সিপাৰেৰে
জোনটো নামি যায় ।
মোৰ নিফুট গানৰ সুৰে ৰাউচি জুৰি কান্দে ... ...



কাঠ হোৱা চকুলোৰ গান

গান আনা, নিৰ্জনতাৰ পৰা
কোলাহলৰ পৰা, মোৰ সুৰ নাই
তোমাৰ সুৰীয়া হাতেৰে তুলি ধৰা উজ্জ্বল গান,
শান দিয়া গান, সতেজ সুগন্ধ ।

গানৰ গাত আছে নেকি জোনাকী
এন্ধাৰেৰে বাট কাটি যায় !

গান আনা, শুনো যুদ্ধৰ গান, শান্তিৰ গান
পলাতক প্ৰাচীন অথবা আগত তৰুণ,
জটিল দিনৰ প্ৰতীকী ভাষান্তৰ
কাঠ হোৱা চকুলোৰ সুঠাম নিৰ্মাণ ।

গান আনা, তুলি লোৱা মাটিৰ মৃদং
নিৰ্জনতাৰ পৰা, কোলাহলৰ পৰা উঠি আহে গান,
মাটিৰ মাতত
গানহীন মানুহৰ কল্যান ।







Poems of Hiren Bhattacharya - হীৰেন ভট্টাচাৰ্যৰ কবিতা - ১৬

অন্য পাণ্ডুলিপি


কি বিজুলীয়ায় ? সোঁৱৰণী ! কি যে তাৰ
আচৰিত উপহাৰ, কবিক কি দি যায় জীৱনৰ
প্ৰথম কবিতাটোৰ সেই পাহৰা সোৱাদ, শব্দ
যাৰ আইৰ হাতৰ অন্ন !


ফুলত আছে নে ৰ'দত আছে
ৰাতিটো জ্বলি নুমাই যোৱা মাটিৰ চাকিৰ নিজান পোহৰ !


বসন্তৰ সৌ ৰঙা ডাকবাকচটোত
আজি মই হেমন্ততে লিখা চিঠিখন দি থৈ আহিছোঁ,
দুখৰ সঠিক ঠিকনা বসন্তই জানোচা জানে ... ...


কেতিয়াবা যে বিষাদ
জীৱনৰ ইমান কাষ চাপি আহে বন্ধুৰ দৰে,
ম্লান হাতত তাৰ অন্য পাণ্ডুলিপি ... ...


সোনৰ সোলেং
[এদিন সৰুতে শুনা গান শুনি]

মোৰ ল'ৰালিৰ গানে আজি ক'লে কানে-কানে,
গানে যেনেকৈ কন্দুৱায়, নিচুকায়ো তেনেকৈয়ে, গানে
আনে নজনা কিমান ধৰনে যে খেলিব জানে !


কোন কুসুমিত ফুলৰ অন্ধকাৰ

কোন কুসুমিত ফুলৰ অন্ধকাৰে দৃঢ় কৰে
বীৰ্যবত্ত বসন্ত ভাবনা, স্বৰ্গ ৰচনাৰ ভংগীমাৰে
ভাঙি দিয়ে শুকান জিভাৰ আড়ষ্টতা, স্বভাবে পাহৰা স্মৃতি
অন্ধকাৰ বিশাল প্ৰদেশ জুৰি বাজি উঠে শংখৰ দৰে
শস্য গন্ধময় পৃথিৱীৰ হাতচাপৰিৰ সতে দ্ৰুত তালে-তালে,
কোন কুসুমিত সুগন্ধে শুশ্ৰুষা কৰে কবিৰ জীৱিতা,
শেষ কৰি আত্মগোপন কাল কোন কুসুমিত ফুলৰ
সুগন্ধ শৰীৰ ভাঙি বৈ আহে অৱৰুদ্ধ প্ৰেম
বিনম্ৰ পথিকৰ যেন সহজ ভ্ৰমণ ... ...


এতিয়াও অমৃত


সৃতি দুখৰ অতীত
সুহুৰিয়াই গুচি যায় সুৰম্য উপত্যকা ।


মুখত এজোলোকা তেজ । সুৰ্যটো ওলমি আছে ।
আকাশ ফাঁচীৰ কাঠ ।


দীৰ্ঘশ্বাস মলিন আকাশত কোন তুমি বিষাদ প্ৰতিমা !


প্ৰেমৰ দাবী যে বহুত


দুখে যেতিয়া কবিত লেখে মোৰ হাতেৰে
মোৰ আঙুলিত আহি নিজাৰ পৰে সখিয়তি ৰ'দ ।


কান্ধৰ পৰা নমাই থ'লা সপোন । গালে-মুখে বিষাদৰ ছাঁ ।
শিতানত সহজ সঁচাৰ কাঠি । শেঁতা মুখত উবুৰি খাই পৰে
আষাঢ়ৰ অমল পূৰ্নিমা । প্ৰেমৰ দাবী যে বহুত !
দুখে মোৰ ঘৰ হেৰুৱাই কান্দে কবিতা আখৰে আখৰে ।







Poems of Hiren Bhattacharya - হীৰেন ভট্টাচাৰ্যৰ কবিতা -১৫

নৈ গুম্‌গুমায়

নৈ
গুম্‌গুমায় ।
তাৰ
বুকু কঁপে
পাৰ ভঙা মাটিৰ
শব্দত |

ধানৰ পথাৰত
সাঁতোৰে ঘৰৰ নিজান
ছাঁ ।
কাতৰ মাটিৰ উশাহে
ঘোলা কৰে মেঘ-পানী-আকাশ ।

নৈ
গুম্‌গুমায়
থাউনি হেৰোৱা পানীৰ তলত ।


কবিতাৰ কাৰণে ৰ'দ

চোতাল ছুইয়েই গুচি যায় সোনৰ সোলেং ৰ'দ
দোৰোল খাই পৰে দুখৰ ঘৰৰ খেৰ,
ৰ'দ লৈ থকা লতা চানেকীয়া
খৰিকাজাঁইজোপাৰ উলাহ মৰহে,
ৰৌঢ়ি ফুটে ব-ছেৰা কবিৰ দুৰ্নাম ।
ফুল পৰা চকুত চমক লাগায় চিনাকি বাটে, মাতে-মাতে
মোৰ কবিতা কোনে আওৰায়, থকথক্‌ কৰে কঁপে গোটেই গা,
ভাত-কাপোৰৰ দুখত ৰাতি চকুৰ টিপকে নপৰে,
কোনে ৰ'দ আনি দিব মোক ধলপুৱাতে
শস্যৰ কাৰনে ৰ'দ আনি দিব মোক ধলপুৱাতে
শস্যৰ কাৰনে ৰ'দ, বৃক্ষৰ কাৰণে ৰ'দ, ৰ'দ কবিতাৰ কাৰণে ।


বন্দীশালৰ দুৱাৰ ভাঙি

গছৰ শুকান গোন্ধ, শৰীৰ দুছেও কৰা বাঁহীৰ আকুল মাত,
মোৰ কবিতাৰ কাগজ বতাহত উৰে, অনুৰূপ আৱিষ্কাৰৰ
আগ্ৰহৰ অতিমাত্ৰাত উজ্জ্বল দিন, তৰুণ শিল্পীৰ ৰঙৰ
স্তব্ধতাত থিয় দি থাকে কৌতুকময়ী নাৰী, নিসৰ্গৰ দৃশ্য
অস্বস্তিৰ দূৰলৈ গুচি যায় ক্ৰমে, অলীক মৌলিকতাত
দ্বীপান্তৰিত দুৰূহ কবি, তৰুণতৰ চিন্তাত জন্ম ল'ব সন্তান,
হাতত প্ৰজ্ঞাৰ পদুম,

নিজৰ ছাঁ গছকি মই পাৰ হৈ যাওঁ, বন্দীশালৰ দুৱাৰ ভাঙি
আহে সক্ৰিয় সময়-সমৃদ্ধ শব্দ ... ...


দুশাৰীমান


মোক এনেকৈ ক'লৈ  লৈ যাবা, গাঁও-ভূঁই, নগৰ
দুখৰ ভৰিৰ তলেৰে পাৰ হৈ যায়, ম্লান হৈ আহে
তেজ লগা মেঘ, লীলায়িত শস্যৰ সুন্দৰতা,
মোৰ হাতে-মুখে লাগি থকা ৰ'দৰ চোকা গোন্ধ ... ...


এন্ধাৰৰ কোমল ক্লান্ত গোন্ধে মোক ঢাকি আছে,
ফৰিংফুটা জোনাক এন্ধাৰ কৰি তুমি গুচি গ'লা
কিমান সহজ সাজে!


বালি চাপৰিত উমলি আছে মোৰ ভালপোৱা,
পিঠিত দীঘল দিনৰ ৰ'দৰ শোভা ... ...


ৰ'দৰ পেঁপাৰ মাত

মোৰ মাজেৰে মাজৰাতিৰ বতাহ,
সুষুপ্তিৰ বন্ধ তৰোৱাল খোলাৰ শব্দ,
দূৰত
ক'ৰবাত ৰ'দৰ সোনোৱালী পেঁপাৰ মাত
মোৰ
তেজ-ঘাম সকলো অশ্ৰুপাত !




Saturday Sketch 018 - Portait of a man

This portrait drawing was made on sketchbook with graphite pencil (HB to 8B) and to some extent using charcoal powder. I usually draw on table but this was drawn on easel and I can attest that the getting proportions correct is easier while drawing on easel.

The drawing was then digitally altered to add some filter and framing.


Poems ofHiren Bhattacharya - হীৰেন ভট্টাচাৰ্যৰ কবিতা - ১৪



আদিপাঠ

মই,এই মানুহটো, গোটেইবোৰ লৈয়েই, যি আছে,
যেনেকৈ আছে, ঠিক তেনেকৈ, একো হীন-ডেঢ়ি হ’ব নোৱাৰে,
আৰু যি হেৰাল বা যাক
জীৱনটো পাত কৰিও পাব নোৱাৰোঁ,
মোৰ সেই একান্ত সপোন, উৎসাহৰ ফুলনিৰ
লনি গছবোৰৰ ছাঁৰ দৰে মোৰ লগত এনেকৈ থাকে যে
মই এধানমান সময়ৰ বাবেও এৰি থৈ আহিব নোৱাৰোঁ,
যি হেৰাল বা যি আছে একোৱেই, আৰু যি লুকাই আছে
মোৰ নিশ্চিত ভবিষ্যতত |


অপ্ৰতিদ্বন্দী

মৃত্যুৰ সতে কোনে কাজিয়া, জীৱনৰ সংগীত
মৃত্যুৰ সূক্ষতাত শুদ্ধ, স্বৰ যাৰ ধ্বনিৰ প্ৰাকৃত উদ্ধৃতি,
মোৰ পিঠিত হাত থৈ এটা প্ৰকাণ্ড মানুহ – কবিতাপুৰুষ;
মই তাৰ ছাঁৰ কাষে কাষে সোৱৰণীৰ লেছেৰি বুটলি গৈ আছোঁ,
মুক্ত স্বপ্নৰ আগত পোহৰৰ অগা-ডেৱা, মই নেজানো কবিতা কি,
মোৰ ভয়ংকৰ যাত্ৰাৰ সংগী আৰু কোন, অথবা
নিজৰ সীমবদ্ধতা; মই মোৰ অবয়ব ভাঙি ওলাই আহোঁ
বা জীয়াই-জীয়াই গোটেই মানুহটো মাটিৰ তললৈ সোমাই যাওঁ,
মাটিৰ তলত মই গোটেই মানুহটো, মাটি মোৰ গাৰ কাষত,
আকাশ-পাতাল মোৰ চাৰিওফালে মাটি,
মাটি মোৰ লুভীয়া জিভাত


দেশে দেশে
[চিলিৰ গণহত্যাৰ প্ৰতিবাদত ]

বহল যেতিয়া বধ্যভূমি
চীনৰ পৰা পেৰু, ক্ৰুচৰ কঠিন কাঠত তুমি;
উদ্ভাসিত দেহ, আৰ্দ্ৰ বুকু,
দহো দেশে মোৰ নিতৌ নতুন যীশু |


সংকট দিন

আকালৰ চোতাল | শস্যৰ পথাৰ উদং | কিশোৰৰ হেৰাল
স্বপ্ন স্বাধীনতা | গৰ্ভৱতী নাৰী নিদ্ৰাত নিহত |
মূলত কি বিহ ? উছন গ’ল গাঁও | নষ্ট নগৰ |
মৃত্যুৰ মলিন ছাঁত অশ্লীল বনিজ | পাপ মুদ্ৰাৰ পয়োভৰ |
হে সময়, গৰ্জি উঠা, নিয়োজিত কৰা সৰ্বোত্তম প্ৰতিভা |


স্মৃতি আৱাহন

সন্নিহিত হোৱা হে স্মৃতি, খুলি দিয়া তোমাৰ
জটিল গ্ৰন্থি, তৃপ্ত হওক মোৰ শোক-অশোক
শ্ৰম, শক্তি, সাধনা । আজি মোৰ হৃদয় ভিক্ষুক ।
হে হিৰন্ময়ী ! নিষ্পলক দিবা ৰাত্ৰিৰ শ্লোক;
মেলা তোমাৰ আঁচল-আলোক, দৃপ্ত হওক মোৰ
প্ৰেম, নিষ্ঠা, দ্ৰোহ, মৃত নক্ষত্ৰৰ যত ম্লান মুখ !





Saturday Sketch 017 - Hatch Scratch and scribbles


This hatch and scribble drawing is bit old from my DA wonderlust sketchbook which I consider of my worst sketchbook buys in Amazon. The pages bleed very badly with ink pen. But the Pigma microns works like magic on this paper. And this one, a highly casual, leisure time sketch is kindof tribute to India's passion for cricket. Size- 5"x8".




Drawing Tutorial 016 - Drawing a human nose

Last week we have drawn eyes step by step with shading. This week we shall draw a nose in fron tview and break down its anatomy.

1. The nose shape can be considered as a ridge. But top of the nose's ridge is not sharp. its a bit flat. We can draw a rectangle to form the basic shape. The sides of the nose can be imagined as flat surfaces.Height of nose ridge is more towards the tip of nose.

Saturday Sketch 016 - Child in every man


This sketch has been drawn with noodler's ink in 4x5 inch sketchpad. Two pens are used for drawing. For lighter tones, Boaer horsenib is used. For darker, Boaer rock 801 is used.

Drawing Tutorial 015 - Drawing a human eye



last few weeks we have drawn some figures and before that we have learn to draw male and female heads. We will now see how to draw the facial elements like eyes, nose, mouth and ears in more details. This week we will draw eyes.

1. The basic shape of eye as we may have drawn is that of a convex lens. 

We will stick to that shape, but start with straight lines. That's because drawing with straight lines and remembering the shape is much easier. Its something like a hexagon with height half its length. A little rectangle is added to its left for eye's inner canthus. See what is canthus here .


Poems of Hiren Bhattacharya - হীৰেন ভট্টাচাৰ্যৰ কবিতা - ১৩


স্বপ্নৰ সতে

ভালপোৱাই বুকু উজাৰ কৰি দিয়ে আনন্দ,
কবিতাৰ শব্দ, বৰ্ণ;
বুকু পাতি লয় দুখৰ ধুমুহা, স্বপ্নৰ সতে বিনিময় কৰে
বিষাদৰ হিমদৃশ্য … …

মই দুখৰ লগত খেলো, জিকোৱেই বা হাৰোঁ
অবিচলিত মোৰ আনন্দ !



অসম্ভব অনুবাদ

এটা অজুহাত পালে মই গুচি যাব পাৰোঁ
যেনি মন যায় তোমাৰ সান্নিধy জাদুকৰী ৰাতি
মই গুচি যাম, যি কোনো অজুহাত পালে
মুক্ত কৰি প্ৰতিভাৰ পথ, নিৰ্জনত নিৰ্ভৰ ছয়াৰ
সুখ্যাতিত এই যে তোমৰ উপস্থিতি
অসম্ভব অনুবাদ তাৰ, জালিকটা জোনকৰ
মাজেৰে মই গুচি যাম, হাতত সাৰে ভৰিত সাৰে … …

           [কোনোবা হাস্নাহানা ৰাতি]

পথাৰ

শস্যৰ সময় | ৰোৱণিৰ ভৰি উঠে বুকু !
বেলি বুৰ দিবলৈহে পালে
ধানৰ শীহে-শীহে সুহুৰি বজাই বৈ
বতাহৰ নিছিগা ধাৰ |
সাঁজৰ এন্ধাৰে মোৰ বাহুত মূৰ থৈ
যিমানলৈ চাব পাৰে চালে :
ৰোৱণীৰ ধুক্ধুক্বুকুৰ শব্দই-শব্দই কঁপি উঠে
গোটেই পথাৰ |

সোঁৱৰনীৰ অনুসৰনত

সহজ আছিল দুখ, কাঁইটৰ দৰে হোঁৱাহেতেন,
নিষ্ফল ঘাঁহত ভৰি মোহাৰিলেই আহে গোলাপ-ভ্ৰমণৰ
অনুনয় সোঁৱৰণ … …

দুখ, যিয়েই নহ বাস্তুহাৰা বা উৎসাহী পৰ্যটক,
ৰাতিটো কটাই যা, তেজত মোৰ সাজি থৈছোঁ আলহীঘৰ;
চৌকাষে ওলগনি-গছ, কোঠালিত ফুলৰ বিনীত স্তৱক |


স্বপ্নৰ ফুলবোৰ ফুলে দুখৰ ছাঁত, জোনাকীয়ে শুহি  নিয়ে
গছৰ নিয়ৰ, শুন্যত উৰে মৃগৰ ৰ্কস্তুৰী গোন্ধ,
কান পাতিলেই শুনো
তেজৰ ফুলৰ নিগূঢ় সংলাপ, নিজান নদীৰ কবিতা পাঠ !